سد یا «بَند» سازه‌ای می باشد که بر روی یک رودخانه یا بدنه آبی برای نگهداری، منحرف کردن یا کنترل آب های جاری ساخته می‌شود. معمولاً به بدنه آب ذخیره شده در پشت سد، مخزن یا دریاچه اطلاق می‌شود.سدها سیلاب‌ها را مهار کرده و از آب ذخیره شده در پشت آنها برای فعالیت‌هایی مثل آبیاری، مصارف انسانی، استفاده‌های صنعتی، پرورش آبزیان و کشتیرانی استفاده می‌شود.در بخش‌های پیشین، انواع سدها را بر اساس مصالح مورد استفاده و ساختار ها معرفی کردیم. هر یک از این سدها برای یک یا چند کاربری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه مقاله به مبحث انواع مختلف سد سازی و کابرد آن میپردازیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع خدمات مانند: مطالعات ژئوتکنیک ، مطالعات مکانیک خاک ، آزمایشات اسفالت ،آزمایشگاه محلی ، مطالعات راهسازی ، آزمایشات spt ، آزمایشات قیر، حفاری، پایدار سازی گود ، نیلینگ ، بهسازی خاک ، طراحی گود با شرکت خاک آزما کاوش تماس بگیرید.
انواع مختلف سد سازی و کابرد آن
به طور کلی، انواع سدها بر اساس کاربرد ها را می‌توان به موارد زیر نیز تقسیم کرد:
- نوع مخزنی
- نوع انحرافی
- نوع تاخیری، رسوب‌گیر و اصلاحی
- نوع صندوقه ای
- نوع تلمبه ذخیره‌ای
- نوع زیرزمینی
- نوع باطله
کاربرد سد مخزنی چیست:
«سدهای مخزنی» یا (Storage Dams)، با هدف ذخیره آب در فصل‌های بارندگی و آزادسازی آن در فصل‌های خشک یا هنگام افزایش نیاز به آب مورد استفاده قرار می‌گیرند. آب ذخیره شده در سدهای مخزنی را می‌توان برای مصارف های خانگی، کشاورزی و تولید برق نیز استفاده کرد.
در اغلب موارد، هدف اصلی از ساخت انواع سد، ذخیره آب است. به این ترتیب، هنگام بحث کلی در مورد سدها، منظور سدهای مخزنی می باشد؛ مگر اینکه به کاربری دیگری در بحث نیز اشاره شده باشد.
کاربرد سد انحرافی چیست:
«سدهای انحرافی» یا (Diversion Dams)، همه جریان آب موجود در رودخانه را از مسیر اصلی به سمت و سوی مسیر مشخص شده منحرف می‌کنند. معمولا هدف اصلی در سدهای انحرافی، انتقال آب به آبراه‌های مصنوعی یا کانال‌ها برای مصارف کشاورزی، تولید برق و غیره می باشد. سد تاریخی الکفره در کشور مصر را می‌توان به عنوان قدیمی‌ترین سد انحرافی شناخته شده جهان در نظر گرفت.
کاربرد سد تاخیری چیست:
کاربرد اصلی و مهم «سدهای تاخیری» (Detention Dams)، کنترل سیلاب‌ها است. این سدها، با ذخیره آب در فصل‌های پربارش، از آسیب‌های احتمالی سیل به پایین دست نیز جلوگیری می‌کنند.
کاربرد سد رسوب‌گیر چیست:
«سدهای رسوب‌گیر» یا (Debris Dams)، نوعی از سدهای تاخیری هستند که به منظور جمع‌آوری انواع رسوبات رودخانه مورد استفاده قرار می‌گیرند. شن، ماسه، سنگریزه، تکه‌چوب و مواد دیگر معمولا به همراه جریان های آب حرکت می‌کنند. تجمع این مواد در پایین دست سدها می‌تواند سبب مشکلاتی نظیر فرسایش بستر رودخانه، تغییر جریان آب و غیره شود. سدهای رسوب‌گیر با نگه‌داشتن مواد رسوبی و زباله‌ها در بالادست، از رخ دادن مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کنند.
کاربرد سد اصلاحی چیست:
«سدهای اصلاحی» یا (Check Dams)، نوعی از سدهای تاخیری کوچک و در بعضی از موارد، موقتی هستند که معمولا به منظور کاهش های فرسایش از طریق کاهش سرعت در جریان آب مورد استفاده قرار می‌گیرند. از کاربردهای دیگر سدهای اصلاحی، کنترل کیفیت آب و افزایش سطح آب زیرزمینی (در نواحی کم‌آب) می باشد.
کاربرد فرازبند یا سد صندوقه ای چیست:
فرازبندها یا «سدهای صندوقه‌ای» (Coffer Dam)، سازه‌های موقتی با عملکرهای مشابه با سدهای انحرافی هستند. سدهای صندوقه‌ای، با انحراف جریان آب به یک مسیر دیگر، فضای مورد نیاز برای ساخت سد اصلی را کاملا فراهم می‌کنند. این نوع سدها معمولا در بالادست یا اطراف محل ساخت سد اصلی و مهم ساخته می‌شوند.
کاربرد سد تلمبه ذخیره ای چیست:
سد یا در اصل «نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای» یا (Pumped-Storage Hydroelectricity)، نیروگاهی است که با ذخیره آب بالادست و پمپاژ آن به توربین‌ها، زمینه تولید برق را به خوبی برای ما فراهم می‌کند.
کاربرد سد زیرزمینی چیست:
«سدهای زیرزمینی»یا (Underground Dams) یا «سدهای آب زیرزمینی» (Groundwater Dams)، برای به دام اندختن و ذخیره آب زیرسطحی جهت استفاده در یک منطقه خاص استفاده می‌شوند و کاربرد فراوان دارد. در برخی از موارد، سدهای زیرزمینی به منظور جلوگیری از ورود آب های شور به سفره‌های آب زیرزمینی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کاربرد اصلی و مهم این سدها در مناطقی با ذخایر آب کم است.
سد طبیعی چگونه ساخته می‌شود:
سدهای طبیعی، بر اثر عوامل کاملا طبیعی نظیر انباشته شدن مذاب آتشفشان، رانش زمین یا زلزله نیز به وجود می‌آیند. این سدها معمولا به همراه حوادث طبیعی ایجاد می گردند و بر روی ساختمان‌ها و تجهیزات انسانی نیز تاثیر می‌گذارند. دریاچه‌های تشکیل‌شده از سدهای طبیعی، اغلب سبب رخ دادن سیلاب در مناطق مسکونی می‌شود. با این وجود، شکست این سدها می‌تواند آسیب‌های بسیار بیشتری را در پی داشته باشد.
فواید و مشکلات سدسازی چه هستند:
در بخش‌های پیشین با انواع سدها و کاربردهای آنها آشنا شدید. همه کاربری‌های سدها را می‌توان به عنوان فواید سدسازی در نظر گرفت. این کاربری‌های عبارت هستند از:
- تامین آب های کشاورزی
- تامین و کنترل آب آشامیدنی شهری
- تولید انرژی های پاک (کاهش دی اکسید کربن)
- کنترل سیل و بارش فراوان باران
- جمع‌آوری باطله‌های معدنی برای جلوگیری از آسیب رسیدن به محیط های زیست
- ذخیره آب برای پرورش ماهی و دیگر آبزیان دریایی
- حمل و نقل آبی راحت
- احیای دوبارزمین
در کنار فواید معرفی‌شده، سدسازی بی‌رویه و غیر اصولی می‌تواند اثرات کاملا منفی زیادی بر روی زندگی انسان‌ها و محیط زیست داشته باشد. از مهم‌ترین و اصلی ترین مشکلات سدسازی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زیر آب رفتن زمین‌های مسکونی و کشاورزی بر اثر آبگیری سدها و پرداخت انواع هزینه به صاحبان زمین‌ها
- ریسک‌های جانی و مالی بسیار بالا در صورت رخ دادن شکست در سد
- هدررفت آب ها در صورت ذخیره بیش از اندزه (تبخیر یا جذب به صورت زیرزمینی) و رعایت نکردن انواع الزامات
- تحت تاثیر قرار دادن چرخه و محیط زندگی همه موجودات آبزی مثل ماهی‌ها
- افزایش فرسایش بستر رودخانه به علت جابجایی واریزه‌ها
- کاهش تنوع و تولید مثل گونه‌های جانوری به علت کاهش جریان آب تازه
خدمات شرکت خاک آزما کاوش مانند: مطالعات ژئوتکنیک ، مطالعات مکانیک خاک ، آزمایشات اسفالت ، آزمایشگاه محلی ، مطالعات راهسازی ، آزمایشات spt ، آزمایشات قیر، حفاری، پایدار سازی گود ، نیلینگ ، بهسازی خاک ، طراحی گود
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع خدمات مانند: مطالعات ژئوتکنیک ، مطالعات مکانیک خاک ، آزمایشات اسفالت ،آزمایشگاه محلی ، مطالعات راهسازی ، آزمایشات spt ، آزمایشات قیر، حفاری، پایدار سازی گود ، نیلینگ ، بهسازی خاک ، طراحی گود با شرکت خاک آزما کاوش تماس بگیرید.
مطالعات ژئوتکنیک ، مطالعات مکانیک خاک ، آزمایشات اسفالت ،آزمایشگاه محلی ، مطالعات راهسازی ، آزمایشات spt ، آزمایشات قیر، حفاری، پایدار سازی گود ، نیلینگ ، بهسازی خاک ، طراحی گود – مطالعات ژئوتکنیک ، مطالعات مکانیک خاک ، آزمایشات اسفالت ،آزمایشگاه محلی ، مطالعات راهسازی ، آزمایشات spt ، آزمایشات قیر، حفاری، پایدار سازی گود ، نیلینگ ، بهسازی خاک ، طراحی گود – آزمایشگاه محلی
نوشتن یک دیدگاه